About Danzig.org

 

Wolne Miasto Gdańsk 1920-1939

Historia

997: pierwsze zapiski, w których pojawia się wzmianka o mieście (Gdańsk jako” Gyddanyze”) ok.

1224: osada uzyskuje status miasta (prawa miejskie)
1308: Gdańsk na ponad 140 lat staje się siedzibą zakonu krzyżackiego
1361: Gdańsk staje się członkiem Hanzy. Od tego czasu zalicza się go do najbardziej znaczących centrów gospodarczych północnej Europy
1454: Gdańsk wraz z innymi 18-stoma miastami przestaje być miastem zakonu. Z rąk króla Kazimierza miasto uzyskuje gospodarczo-polityczną suwerenność
1577: Bitwa po Wisłoujściem. Walka skierowana przeciwko Stefanowi Batoremu. Obrona niezależności Gdańska.
1772: Pierwszy rozbiór Polski. Przynależność Gdańska do Polski
1793: Drugi rozbiór Polski. Przynależność Gdańska do Prus
1807: Oddziały wojsk francuskich podbijają miasto
do 1813: Gdańsk za sprawą Napoleona staje się Wolnym Miastem
1814: Ponowna przynależność miasta do Prus
1816: Gdańsk stolicą Prus Zachodnich
1919: Na mocy traktatu wersalskiego Gdańsk zostaje przyłączony do Rzeszy
1920: Już 10. lutego miasto zostaje odłączone od Rzeszy, a 15. listopada ponownie uzyskuje status Wolnego Miasta
1921: Sir Richard Haking zostaje mianowany na Wysokiego Komisarza Ligi Narodów
1939: Wraz z atakiem na Westerplatte kończy się era Gdańska jako Wolnego Miasta
1945: Szturm wojsk radzieckich na miasto.

Położenie, warunki naturalne

Gdańsk, nazywany często Wenecją Północy jest położony przy ujściu Wisły, 5 km od wybrzeża. Na obszarze miasta znajdują się liczne wodospady (Radunia, Motława). Na południu granicę miasta wyznacza rzeka Nogat, na południowym-wschodzie ciągnie się Wisła. Ok. 80% powierzchni to aluwia, które zapewniają dogodne warunki dla rozwoju rolnictwa. Od zachodniej strony miasto zamykają lasy i tereny wyżynne, osiągające wysokość do 300 m n.p.m., od północnej zaś rozciąga się wybrzeże Morza Bałtyckiego.

Ludność

Na powierzchni czterech miast: Gdańska, Nowego Dworu Gdańskiego, Sopotu i Nowego Stawu, sięgającej 1893 m2 w roku 1929 zamieszkiwało 407 tyś. mieszkańców, w 1939 liczba ta zmniejszyła się do 403 tyś.:

– Gdańsk: 250 tyś.
– Nowy Dwór Gdański: 4 tyś.
– Sopot: 30 tyś.
– Nowy Staw: 3.750

Na pobliskich terenach wiejskich żyło łącznie 125 tyś mieszkańców. Przy obydwu miastach powiatowych, ukształtowała się w trzech powiatach: Gdańskich Wyżynach, Gdańskich Nizinach i Żuławach Wiślanych administracja. Od 1526 60% ludności była wyznania protestanckiego. W 96% byli to Niemcy, w 3,5% Polacy. W okolicy znajdowało się wówczas ok. 120 poczt, które ogrywały bardzo ważną rolę w komunikacji między urzędami.

Godło

Obok dwóch lwów, które według heraldyków są uosobieniem siły i królewskiej władzy, na godle Gdańska widnieją dwa białe, ustawione w słup krzyże, symbolizujące godło miasta za czasów panowania zakonu krzyżackiego. Koronę znajdującą się na godle zawdzięczamy królowi Kazimierzowi IV.

nec tenere – nec timide (bez strachu, ale z rozwagą dosł. ani zuchwale, ani bojaźliwie)

Zabytki

Bazylika Mariacka (powst. 1343-1505), ratusz, Żuraw oraz obserwatorium astronomiczne (stare miasto) stały się głównymi symbolami miasta. Obok charakterystycznych domów z zabytkowymi gankami, na szczególną uwagę zasługują fortyfikacje, Wilka Zbrojownia, Dwór Artusa (wcześniejszy cech gildii kupieckiej) oraz  studnia Artusa.

Gospodarka

Rzeki i dostęp do morza już we wczesnym średniowieczu odgrywał decydującą rolę w gospodarce. Wisła jako najważniejszy szlak eksportowy węgla, drewna, zboża, cukru i artykułów spożywczych służyła również importowi rudy, nawozów, czy ryb.

W 1929, w latach przedwojennych obrót towarów wzrósł niemal czterokrotnie (8 560 000 t.). 11 tyś. statków rocznie korzystało z portowych spichlerzy, czy połączeń kolejowych. 12 przedsiębiorstw żeglugowych obsługiwało 87 tras na całym świecie. 4 stocznie zajmowały się budową nowych statków i naprawą tych, które tego wymagały. Dzięki stoczni zyskiwali także rzemieślnicy i naturalnie firmy dostarczające części. W 1904 założono Królewską Wyższą Szkołę Techniczną. Gdańsk przed I. Wojną Światową był ważniejszą miejscowością wypoczynkową, do której zjeżdżali się turyści nie tylko  z Niemiec, ale z całej Europy. Sopot  z swoimi kurortami, kasynem oraz operą był tutaj dodatkowym akcentem turystycznym. Wszelakiego rodzaju targi i wystawy, które się tu odbywały przyciągały turystów, uatrakcyjniały miasto. Od 1920 uruchomiono nowe połączenia lotnicze. W roku 1926 połączenie z Gdańskiej otworzył polski LOT. Początki transportu kolejowego w Gdańsku datuje się na rok 1852. Trzecią znaczącą gałęzią przemysłu stały się wydane w roku 1920 gdańskie znaczki, które dały początek filatelistyce gdańskiej. Katalogi gdańskich znaczków pocztowych stały się głównym celem zbieraczy nie tylko niemieckich, ale pochodzących z całej Europy.

O filatelistyce

Zamknięta kolekcja, na którą składa się 308 wolnych znaczków, 51 znaczków urzędowych,  47 znaczków ze stemplem porto, 37 polskich znaczków portowych, ponad 75 innych wyrobów pocztowych.

Obszary kolekcjonerskie filatelistyki gdańskiej (przykłady):

Okres przedfilatelistyczny do roku 1850 kategoryzowany według rodzaju stempla i miejsca docelowego
Znaczki pruskie z numerem i miejscowością z obszaru Gdańska
Wydania Rzeszy Niemieckiej z lat 1872-1919
Początki Wolnego Miasta  (10 styczeń – 19 lipiec 1920)
Znaczki ze stemplem porto z 1920-1939
Segregacja według rodzaju stempla, np. znaczki ze stemplem poczty kolejowej, powietrznej, itp.
Polska poczta portowa w Gdańsku
Poczta powietrzna na terytorium Gdańska
Pocztówki tematyczne: propaganda, pocztówki okazjonalne
Poczta za czasów II.Wojny Światowej
Dokumenty, dowody, formularze

Doradztwo:

Ostemplowanie: Willy Deininger (Telefon 06081-41359)
Nadruki: Dr. Udo Klein (Telefon 0271-390256)
Poczta polowa, I. i II. WŚ: Klaus Bohm (Telefon 04636-8276)
Ganzsachen: Klaus Wolff (Telefon 030-8259294)
Polska poczta portowa: Hans Vogels (Telefon Nach Anfrage)
Poczta powietrzna oraz poczta balonowa Zeppelin: Thomas Metz (Telefon 06252-5569)
Okres przedfilatelistyczny: Ton Hulkenberg (Telefon 0031-33-2983261)
Administracja: Klaus Wolff (Telefon 030-8259294)